Υγεία: DNA και Προσωπικά Δεδομένα

Είναι πλέον γεγονός ότι το DNA αποτελεί το νέο πανίσχυρο όπλο στην υπηρεσία της αλήθειας… της αλήθειας της ιατρικής, της βιολογικής, της νομικής, της αλήθειας της ζωής. Ήρθε η ώρα λοιπόν να αποδαιμονοποιήσουμε την ιδέα του DNA, να την κατανοήσουμε και να μάθουμε τη χρησιμότητα των γενετικών μας χαρακτηριστικών. 

Άλλωστε πρόκειται για την πηγή της ζωής, τον κώδικα της δημιουργίας μας. Γνωρίζουμε όλοι πως η ανακάλυψη και αργότερα η χρήση του DNA, άλλαξε τα δεδομένα τόσο στην ιατρική όσο και στην ιατροδικαστική επιστήμη. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι πώς να χρησιμοποιήσουν αυτό το επίτευγμα στην καθημερινή τους ζωή. Στην ιατρική, μπορούμε πλέον να εντοπίσουμε τις γενετικές ανωμαλίες του DNA και να προλάβουμε ή να αντιμετωπίσουμε πολλές ασθένειες. 

Στην ιατροδικαστική, το DNA μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σημαντικό στοιχείο επίλυσης μιας υπόθεσης, είτε καταδικάζοντας είτε αθωώνοντας κάποιον, αλλά πάντα καταγράφοντας την πραγματικότητα. Όσον αφορά τη βιολογική μας υπόσταση, μόνο το DNA μπορεί να εξακριβώσει με ακρίβεια τους οικογενειακούς δεσμούς… 

Με λίγα λόγια, το DNA είναι μια αστείρευτη πηγή δεδομένων, τα οποία κάθε μέρα μας επιτρέπουν να ζούμε, να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε, να δημιουργούμε, να είμαστε άνθρωποι…

Τεστ DNA και προσωπικά δεδομένα…

Ο αιώνας του DNA έχει ξεκινήσει… Το μικροσκοπικό αυτό μόριο της φύσης που είναι η βάση της ζωής όλων των ζωντανών οργανισμών αποτελεί πλέον ένα πολύτιμο όπλο στα χέρια των επιστημόνων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Αν και η ενημέρωση γύρω από τις νέες δυνατότητες που μας προσφέρει η μελέτη και η χρήση του είναι ελλιπής, έχει αρχίσει να γίνεται πλέον κατανοητό σε όλους πως έχει μπει στη ζωή μας με μοναδικό σκοπό να μας βοηθήσει. Είτε πρόκειται για την εξακρίβωση βιολογικών δεσμών, είτε για την πρόληψη και τη διάγνωση γενετικών ασθενειών, είτε για την εξιχνίαση εγκλημάτων, το DNA μπορεί να δώσει τις απαντήσεις με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και εγκυρότητα.

Παρόλα αυτά, δεν είναι λίγες οι φορές που η λέξη DNA τρομάζει αρκετούς, οι οποίοι φοβούνται πως μια απλή εξέταση θα τους αφήσει γυμνούς μπροστά σε φοβερές αποκαλύψεις προσωπικών δεδομένων. Είναι όμως αυτή η αλήθεια ή μήπως η άγνοια δίνει τροφή στη φαντασία για να γεννήσει μυθικά τέρατα; Ας δούμε καταρχάς τι πληροφορίες μπορεί να αποκαλύψει κάθε εξέταση DNA και πως αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν.

Ιατρικές εξετάσεις: 

Οι κληρονομικές ασθένειες μεταφέρονται από γενιά σε γενιά μέσω του DNA. Οι πληροφορίες για τις ασθένειες αυτές βρίσκονται στις κωδικές περιοχές του DNA που καλούνται γονίδια. Χάρη στις μεγάλες προόδους της Μοριακής Βιολογίας και της Ιατρικής, οι περισσότερες κληρονομικές ασθένειες έχουν συνδεθεί με «βλάβες» στα φυσιολογικά γονίδια και μπορούν πλέον εύκολα να ανιχνευθούν με μια απλή εξέταση DNA. 

Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων ασθενειών είναι η μεσογειακή αναιμία, η κυστική ίνωση, η θρομβοφιλία, το γλαύκωμα κ.α. Η σημαντική αυτή μέθοδος ανάγνωσης του DNA, μπορεί να βελτιώσει κατά πολύ τις συνθήκες διαβίωσης των ασθενών. Στις περιπτώσεις που η ανίχνευση μιας τέτοιας βλάβης στο DNA πραγματοποιηθεί πριν την έναρξη της αντίστοιχης νόσου, ο ασθενής μπορεί να ακολουθήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα ζωής ώστε να καθυστερήσει την εμφάνισή της ή ακόμα και να βελτιώσει σε μεγάλο ποσοστό τα συμπτώματά της αν αυτή έχει ήδη εμφανιστεί. 

Σε κάθε ιατρική εξέταση ΠΡΕΠΕΙ να ισχύει το ιατρικό απόρρητο και επομένως τα προσωπικά δεδομένα του ασθενούς είναι απόλυτα διασφαλισμένα.

Εξακρίβωση βιολογικής συγγένειας: 

Στις εξετάσεις DNA που αφορούν την εξακρίβωση της βιολογικής συγγένειας μεταξύ των ατόμων (τεστ πατρότητας, μητρότητας, αδερφών κτλ.) εφαρμόζεται και πάλι η μέθοδος της ανάγνωσης του DNA με μια σημαντική όμως διαφορά. Η διαφορά στην εξέταση αυτή είναι ότι εδώ χρησιμοποιούνται οι μη κωδικές περιοχές του DNA που δεν έχουν καμία απολύτως πληροφορία και όχι οι κωδικές περιοχές που φέρουν σημαντικές πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου, καθώς οι τελευταίες εμφανίζουν εξαιρετική ομοιότητα μεταξύ των ατόμων. 

Οι εξετάσεις αυτές δε στηρίζονται επομένως σε κανένα προσωπικό δεδομένο τέτοιου τύπου αλλά στην εξαιρετική πολυμορφία που χαρακτηρίζει τις «άχρηστες» μη κωδικές περιοχές και η οποία δίνει τη μοναδικότητα σε κάθε άτομο. Έτσι, μελετώντας 16 -τουλάχιστον- τέτοιες περιοχές μπορούμε να αποκτήσουμε ένα μοναδικό γενετικό προφίλ για κάθε άτομο. Συγκρίνοντας το γενετικό προφίλ δύο ατόμων μπορούμε να βγάλουμε συμπέρασμα για το αν τα άτομα αυτά συνδέονται βιολογικά, χωρίς να μπορούμε να «υποκλέψουμε» ουδεμία επιπλέον πληροφορία για τα χαρακτηριστικά των ατόμων ή για τις ασθένειες από τις οποίες πιθανά πάσχουν. 

Παρόλα αυτά, και επειδή ένα γενετικό προφίλ δεν παύει να είναι χαρακτηριστικό ενός ατόμου ακόμα κι αν δεν προσφέρει καμία πληροφόρηση, τα κέντρα γενετικής που αναλαμβάνουν τέτοιου είδους εξετάσεις δε διατηρούν τα προφίλ στις βάσεις δεδομένων τους, διασφαλίζοντας και εδώ το απόρρητο των εξετάσεων αυτών.

Εξιχνιάσεις εγκλημάτων: 

Η εξέταση DNA στις περιπτώσεις εξιχνίασης εγκλημάτων μοιάζει με αυτήν της εξακρίβωσης βιολογικής συγγένειας, με τη διαφορά ότι εδώ δε συγκρίνουμε τα προφίλ 2 ατόμων αλλά προσπαθούμε να ταυτοποιήσουμε ένα DNA που βρέθηκε στον τόπο ενός εγκλήματος με αυτό του υπόπτου και πιθανού δράστη. Και σε αυτήν την περίπτωση μελετώνται οι μη κωδικές, πολυμορφικές περιοχές, που δε φέρουν καμία πληροφορία για τα χαρακτηριστικά του ατόμου, αλλά συντάσσουν το μοναδικό γενετικό προφίλ του ατόμου από το οποίο προέρχονται. Πολλές συζητήσεις έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια σχετικά με το αρχείο γενετικών προφίλ των κακοποιών που οφείλουν να διατηρούν οι Αστυνομικές Αρχές προκειμένου να μπορούν να ταυτοποιούν το γενετικό υλικό που ανιχνεύεται κάθε φορά σε τόπους εγκλημάτων με άτομα που έχουν καταδικαστεί στο παρελθόν. Ένα τέτοιο εγχείρημα, και εφόσον πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, θα μπορούσε να βοηθήσει τις Αστυνομικές Αρχές στο πολύτιμο έργο που καλούνται να εκτελέσουν όσον αφορά την εξιχνίαση εγκληματικών ενεργειών.

Τα τεστ DNA είναι μια νέα μέθοδος που μπορεί να μας προφυλάξει, να μας βοηθήσει, να μας ενημερώσει, να μας προστατεύσει… Η ενημέρωση γύρω από τα οφέλη των εξετάσεων αυτών μπορεί να μας απαλλάξει από θεωρίες συνομωσίας και φανταστικά σενάρια υποκλοπής προσωπικών δεδομένων που αποτελούν σημαντικό εμπόδιο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής…

Φιτσιάλος Γεώργιος
Διευθύνων Σύμβουλος DNAlogy
Διδάκτωρ Γενετιστής, Μοριακός Βιολόγος,
Πραγματογνώμων των Ελληνικών Δικαστικών Αρχών σε θέματα Ταυτοποίησης Βιολογικού Υλικού και Ανάλυσης DNA

https://human-philosophie.blogspot.com