Στις 5 Φεβρουαρίου 1998 η υποεπιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ασφάλεια και τον αφοπλισμό διεξήγαγε ακρόαση μεταξύ άλλων σχετικά με το HAARP.
Αν και είχαν προσκληθεί εκπρόσωποι του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, κανείς από αυτούς δεν συμμετείχε στη συγκεκριμένη ακρόαση.
Η επιτροπή εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δεν απέστειλαν εκπρόσωπο ο οποίος θα μπορούσε να απαντήσει σε ερωτήσεις και να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία να παραθέσει σχόλια για το υποβληθέν υλικό(22).
Το HAARP, ερευνητικό πρόγραμμα για την έρευνα της ακτινοβολίας υψηλής συχνότητας (High Frequency Active Auroral Research Project) διεξάγεται από κοινού από την αμερικανική αεροπορία και το Γεωφυσικό Ινστιτούτο του πανεπιστημίου της Αλάσκας στο Fairbanks. Αντίστοιχα πειράματα πραγματοποιούνται επίσης στη Νορβηγία, ενδεχομένως στην Ανταρκτική, καθώς και στην πρώην Σοβιετική ένωση(23).
Το HAARP, ερευνητικό πρόγραμμα για την έρευνα της ακτινοβολίας υψηλής συχνότητας (High Frequency Active Auroral Research Project) διεξάγεται από κοινού από την αμερικανική αεροπορία και το Γεωφυσικό Ινστιτούτο του πανεπιστημίου της Αλάσκας στο Fairbanks. Αντίστοιχα πειράματα πραγματοποιούνται επίσης στη Νορβηγία, ενδεχομένως στην Ανταρκτική, καθώς και στην πρώην Σοβιετική ένωση(23).
Το HAARP αποτελεί ερευνητικό σχέδιο κατά το οποίο χρησιμοποιείται μια βασική επίγεια μονάδα και ένα δίκτυο με αντένες, όπου η κάθε μια διαθέτει το δικό της πομπό, και όπου τμήματα της ιονόσφαιρας θερμαίνονται με δυνατές ραδιοακτίνες (24). Η ενέργεια που δημιουργείται θερμαίνει ορισμένα τμήματα της ιονόσφαιρας, γεγονός που δημιουργεί τρύπες στην ιονόσφαιρα και παράγει τεχνικούς "φακούς".
Το HAARP μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολλούς σκοπούς. Μέσω του χειρισμού των ηλεκτρικών χαρακτηριστικών στην ατμόσφαιρα μπορούν να ελεγχθούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Εάν χρησιμοποιηθεί ως στρατιωτικό όπλο, το σύστημα αυτό μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον εχθρό.
Το HAARP μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολλούς σκοπούς. Μέσω του χειρισμού των ηλεκτρικών χαρακτηριστικών στην ατμόσφαιρα μπορούν να ελεγχθούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Εάν χρησιμοποιηθεί ως στρατιωτικό όπλο, το σύστημα αυτό μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον εχθρό.
Το HAARP μπορεί να παράγει εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη ενέργεια σε μια συγκεκριμένη περιοχή από άλλες συμβατικές πηγές. Η ενέργεια μπορεί επίσης να διοχετευθεί προς ένα κινητό στόχο, π.χ. για την καταστροφή των εχθρικών πυραύλων.
Το σύστημα επιτρέπει επίσης την καλύτερη επικοινωνία με τα υποβρύχια και το χειρισμό των παγκοσμίων κλιματολογικών συνθηκών. Δυνατό είναι όμως επίσης και το αντίθετο, δηλαδή η διακοπή της επικοινωνίας. Κάποιος μπορεί με χειρισμούς της ιονόσφαιρας να διακόψει την παγκόσμια επικοινωνία, μεταδίδοντας όμως τη δικιά του. Μια περαιτέρω χρησιμοποίηση του συστήματος είναι η λήψη τομογραφιών της γης με ακτίνες Χ σε πολλά χιλιόμετρα βάθος για την ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου, αλλά και υπογείων στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Άλλη χρησιμοποίηση του συστήματος HAARP είναι ως ραντάρ, το οποίο εξερευνεί τον ορίζοντα και εντοπίζει αντικείμενα σε μεγάλη απόσταση. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να εντοπιστούν αντικείμενα τα οποία βρίσκονται στην άλλη πλευρά της καμπύλης της γης.
Από τη δεκαετία του '50 οι ΗΠΑ διεξάγουν εκρήξεις πυρηνικού υλικού στις ζώνες Van Allen (25) για να ερευνήσουν τις συνέπειες των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που προκαλούνται από τις πυρηνικές ανατινάξεις σε τέτοιο ύψος στις ραδιοεπικοινωνίες και τη λειτουργία των ραντάρ.
Το σύστημα επιτρέπει επίσης την καλύτερη επικοινωνία με τα υποβρύχια και το χειρισμό των παγκοσμίων κλιματολογικών συνθηκών. Δυνατό είναι όμως επίσης και το αντίθετο, δηλαδή η διακοπή της επικοινωνίας. Κάποιος μπορεί με χειρισμούς της ιονόσφαιρας να διακόψει την παγκόσμια επικοινωνία, μεταδίδοντας όμως τη δικιά του. Μια περαιτέρω χρησιμοποίηση του συστήματος είναι η λήψη τομογραφιών της γης με ακτίνες Χ σε πολλά χιλιόμετρα βάθος για την ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου, αλλά και υπογείων στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Άλλη χρησιμοποίηση του συστήματος HAARP είναι ως ραντάρ, το οποίο εξερευνεί τον ορίζοντα και εντοπίζει αντικείμενα σε μεγάλη απόσταση. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να εντοπιστούν αντικείμενα τα οποία βρίσκονται στην άλλη πλευρά της καμπύλης της γης.
Από τη δεκαετία του '50 οι ΗΠΑ διεξάγουν εκρήξεις πυρηνικού υλικού στις ζώνες Van Allen (25) για να ερευνήσουν τις συνέπειες των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που προκαλούνται από τις πυρηνικές ανατινάξεις σε τέτοιο ύψος στις ραδιοεπικοινωνίες και τη λειτουργία των ραντάρ.
Το γεγονός αυτό δημιούργησε νέες ζώνες μαγνητικής ακτινοβολίας οι οποίες κάλυψαν σχεδόν ολόκληρη τη γη. Τα ηλεκτρόνια κινήθηκαν σε μαγνητικές γραμμές πεδίου και παρήγαγαν ένα τεχνητό βόρειο σέλας πάνω από το Βόρειο Πόλο. Οι στρατιωτικές αυτές δοκιμές ενδέχεται να έχουν διασπάσει τις ζώνες Van Allen για μεγάλη χρονική περίοδο. Το μαγνητικό πεδίο της γης ενδέχεται να έχει επηρεαστεί σε πολλές περιοχές, γεγονός που θα εμποδίσει τις ραδιοεπικοινωνίες.
Σύμφωνα με αμερικανούς ερευνητές, θα χρειαστούν εκατοντάδες χρόνια για να επανέλθει στο φυσικό της η ζώνη Van Allen.
Το HAARP μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες. Μπορεί επίσης να έχει σημαντικές συνέπειες για ολόκληρο το οικοσύστημα, ιδιαίτερα στις ευαίσθητες περιοχές της Ανταρκτικής.
Μια άλλη καταστρεπτική συνέπεια του HAARP είναι οι τρύπες στην ιονόσφαιρα που προκαλούνται από τα δυνατά ραδιοκύματα.
Η ιονόσφαιρα μας προστατεύει από την εισερχόμενη κοσμική ακτινοβολία. Υφίσταται βέβαια η ελπίδα του να αποκατασταθούν οι τρύπες, οι εμπειρίες όμως με την τροποποίηση του στρώματος του όζοντος δείχνουν σε μια άλλη κατεύθυνση. Συνεπώς οι μεγάλες τρύπες στην προστατευτική ιονόσφαιρα παραμένουν.
Το HAARP αποτελεί θέμα παγκόσμιας ανησυχίας λόγω των σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, ενώ θα πρέπει να εκτιμηθούν τα πλεονεκτήματα του συγκεκριμένου συστήματος σε σχέση με τους κινδύνους. Οι οικολογικές και ηθικές επιπτώσεις θα πρέπει να εξεταστούν, πριν πραγματοποιηθούν περαιτέρω ερευνητικές εργασίες. Το HAARP είναι ένα σχεδόν άγνωστο για το κοινό σχέδιο, γεγονός που θα πρέπει να αλλάξει.
Το HAARP συνδέεται με 50 χρόνια εντατικής διαστημικής έρευνας για στρατιωτικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου "Πόλεμος των Άστρων", για τον έλεγχο των άνω στρωμάτων της ατμόσφαιρας και των επικοινωνιών. Αυτή η μορφή έρευνας θα πρέπει να θεωρηθεί ως σοβαρή απειλή προς το περιβάλλον, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή.
Μια άλλη καταστρεπτική συνέπεια του HAARP είναι οι τρύπες στην ιονόσφαιρα που προκαλούνται από τα δυνατά ραδιοκύματα.
Η ιονόσφαιρα μας προστατεύει από την εισερχόμενη κοσμική ακτινοβολία. Υφίσταται βέβαια η ελπίδα του να αποκατασταθούν οι τρύπες, οι εμπειρίες όμως με την τροποποίηση του στρώματος του όζοντος δείχνουν σε μια άλλη κατεύθυνση. Συνεπώς οι μεγάλες τρύπες στην προστατευτική ιονόσφαιρα παραμένουν.
Το HAARP αποτελεί θέμα παγκόσμιας ανησυχίας λόγω των σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, ενώ θα πρέπει να εκτιμηθούν τα πλεονεκτήματα του συγκεκριμένου συστήματος σε σχέση με τους κινδύνους. Οι οικολογικές και ηθικές επιπτώσεις θα πρέπει να εξεταστούν, πριν πραγματοποιηθούν περαιτέρω ερευνητικές εργασίες. Το HAARP είναι ένα σχεδόν άγνωστο για το κοινό σχέδιο, γεγονός που θα πρέπει να αλλάξει.
Το HAARP συνδέεται με 50 χρόνια εντατικής διαστημικής έρευνας για στρατιωτικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου "Πόλεμος των Άστρων", για τον έλεγχο των άνω στρωμάτων της ατμόσφαιρας και των επικοινωνιών. Αυτή η μορφή έρευνας θα πρέπει να θεωρηθεί ως σοβαρή απειλή προς το περιβάλλον, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή.
Ακόμα και σήμερα κανένας δεν γνωρίζει τις συνέπειες του HAARP. Το απόρρητο στη στρατιωτική έρευνα θα πρέπει να καταργηθεί. Θα πρέπει αντίθετα να προωθηθεί το δικαίωμα της κοινής γνώμης σε διαφάνεια και δημοκρατικό έλεγχο των στρατιωτικών ερευνητικών σχεδίων και του κοινοβουλευτικού ελέγχου.
Μια σειρά διεθνών συνθηκών και συμβάσεων (όπως η σύμβαση για την απαγόρευση στρατιωτικής ή άλλης εχθρικής χρησιμοποίησης τεχνολογιών που έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, η συνθήκη για την Ανταρκτική, η συνθήκη για τις θεμελιώδεις αρχές των δραστηριοτήτων των κρατών κατά την έρευνα του διαστήματος, συμπεριλαμβανομένου του φεγγαριού και άλλων ουρανίων σωμάτων, καθώς και η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη νομοθεσία της θάλασσας) θέτουν το σύστημα HAARP σε αμφισβήτηση όχι μόνο από την ανθρώπινη και πολιτική πτυχή, αλλά και από νομικής απόψεως.
Η συνθήκη για την Ανταρκτική ορίζει ότι η Ανταρκτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για ειρηνευτικούς σκοπούς (26).
Αυτό σημαίνει ότι το HAARP αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Όλες οι επιπτώσεις των νέων οπλικών συστημάτων θα πρέπει να εξετάζονται από ανεξάρτητους διεθνείς φορείς. Θα πρέπει επίσης να επιτευχθούν περαιτέρω διεθνείς συμφωνίες για την προστασία του περιβάλλοντος από την περιττή καταστροφή σε καιρό πολέμου.
Συνέπειες των στρατιωτικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον
Όχι μόνο τα στρατιωτικά οπλικά συστήματα αλλά γενικότερα όλες οι στρατιωτικές δραστηριότητες έχουν, σε κάποια μορφή, σημαντικές συνέπειες για το περιβάλλον, ακόμα και οι ασκήσεις σε καιρό ειρήνης. Παρόλα αυτά, όταν συζητείται η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν αναφέρεται ποτέ ο ρόλος του στρατιωτικού τομέα γενικά, παρά μόνο ασκείται κριτική στις συνέπειες της αστικής κοινωνίας προς το περιβάλλον.
Μια σειρά διεθνών συνθηκών και συμβάσεων (όπως η σύμβαση για την απαγόρευση στρατιωτικής ή άλλης εχθρικής χρησιμοποίησης τεχνολογιών που έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, η συνθήκη για την Ανταρκτική, η συνθήκη για τις θεμελιώδεις αρχές των δραστηριοτήτων των κρατών κατά την έρευνα του διαστήματος, συμπεριλαμβανομένου του φεγγαριού και άλλων ουρανίων σωμάτων, καθώς και η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη νομοθεσία της θάλασσας) θέτουν το σύστημα HAARP σε αμφισβήτηση όχι μόνο από την ανθρώπινη και πολιτική πτυχή, αλλά και από νομικής απόψεως.
Η συνθήκη για την Ανταρκτική ορίζει ότι η Ανταρκτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για ειρηνευτικούς σκοπούς (26).
Αυτό σημαίνει ότι το HAARP αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Όλες οι επιπτώσεις των νέων οπλικών συστημάτων θα πρέπει να εξετάζονται από ανεξάρτητους διεθνείς φορείς. Θα πρέπει επίσης να επιτευχθούν περαιτέρω διεθνείς συμφωνίες για την προστασία του περιβάλλοντος από την περιττή καταστροφή σε καιρό πολέμου.
Συνέπειες των στρατιωτικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον
Όχι μόνο τα στρατιωτικά οπλικά συστήματα αλλά γενικότερα όλες οι στρατιωτικές δραστηριότητες έχουν, σε κάποια μορφή, σημαντικές συνέπειες για το περιβάλλον, ακόμα και οι ασκήσεις σε καιρό ειρήνης. Παρόλα αυτά, όταν συζητείται η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν αναφέρεται ποτέ ο ρόλος του στρατιωτικού τομέα γενικά, παρά μόνο ασκείται κριτική στις συνέπειες της αστικής κοινωνίας προς το περιβάλλον.
Υφίστανται τουλάχιστον δύο εξηγήσεις για το γεγονός αυτό(27). Λόγω του απορρήτου, οι στρατιωτικές δραστηριότητες δεν μπορούν να συζητηθούν εύκολα και είναι πολύ δύσκολη η σύγκριση του μεγαλύτερου συμφέροντος μιας χώρας, δηλαδή της ασφάλειας και της άμυνας, απέναντι στον παράγοντα περιβάλλον. Το επιχείρημα όμως αυτό θεωρείται σήμερα πολύ αμφισβητούμενο, δεδομένου ότι οι περιβαλλοντικές και οι φυσικές καταστροφές αποτελούν σημαντικότατη απειλή για την ασφάλεια.
Ο στρατός προσπαθεί να προετοιμαστεί εν καιρώ ειρήνης για τις πολλαπλές δραστηριότητες στον πόλεμο υπό όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικές συνθήκες. Για το σκοπό αυτό διεξάγονται πολεμικές ασκήσεις οι οποίες επιβαρύνουν κατά πολύ το περιβάλλον. Αυτό φάνηκε για παράδειγμα κατά την αποχώρηση των σοβιετικών στρατιωτικών μονάδων από τις εγκαταλελειμένες στρατιωτικές βάσεις στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη οι οποίες άφησαν βαθειά σημάδια στο περιβάλλον των συγκεκριμένων περιοχών. Οι στρατιωτικές ασκήσεις επιφέρουν σημαντικότατες ζημιές στο τοπίο και στην πανίδα. Οι ασκήσεις των μεγάλων μονάδων συνδέονται άμεσα με εκτεταμένες περιβαλλοντικές καταστροφές. Τα πεδία βολής για το πυροβολικό και τα τακτικά βλήματα χρειάζονται μεγάλες εκτάσεις για τη στρατιωτική εκμετάλλευσή τους. Επίσης η παραγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού καθώς και ο σχετικός κλάδος της βιομηχανίας προκαλούν μεγάλα προβλήματα στο περιβάλλον.
Ο στρατιωτικός τομέας ευθύνεται επίσης για τις εκπομπές διαφόρων αερίων που επηρεάζουν το κλίμα, κυρίως διοξείδιο του άνθρακα, αλλά και για την καύση ορυκτών καυσίμων και την ελευθέρωση χλωροφθορανθράκων στο περιβάλλον, γεγονός που οδηγεί στην καταστροφή του στρώματος του όζοντος(28). Η κατανάλωση καυσίμων πτήσης αποτελεί σημαντική πηγή εκπομπών όξινων ουσιών, όπως οξείδια του αζώτου και οξείδιο του θείου. Οι στρατιωτικές δυνάμεις ευθύνονται για την κατανάλωση ενός πολύ μεγάλου μέρους καυσίμων πτήσης, καθώς και για ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των εκπομπών της αεροπλοΐας(29). Τα αεροπλάνα που πετούν σε μεγάλα ύψη και οι πύραυλοι έχουν ιδιαίτερα καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον, τόσο με την ηχορύπανση όσο και με τις εκπομπές των καυσίμων τους.
Όλοι οι πύραυλοι που χρησιμοποιούν στερεά καύσιμα εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες υδροχλωρικού οξέως στην ατμόσφαιρα, ενώ κάθε πτήση διαστημόπλοιου αποβάλλει περίπου 75 τόνους χλωρίου που καταστρέφει το στρώμα του όζοντος.
Επίσης ο θόρυβος από τις στρατιωτικές ασκήσεις που χρησιμοποιούν πυρομαχικά μεγάλου διαμετρήματος μπορεί να προκαλέσει ζημιές στο περιβάλλον.
Οι ασκήσεις βολής προκαλούν μόλυνση στο περιβάλλον από τα διάφορα μέταλλα; συχνά χρησιμοποιούνται μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών μικρού διαμετρήματος που περιέχουν μόλυβδο και συνεπώς σημαντικές ποσότητες μολύβδου περιέρχονται στο περιβάλλον. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με την κατανάλωση μετάλλων.
Κατά τα τελευταία χρόνια μεγάλη ανησυχία έχει προκύψει από τις συνέπειες του αφοπλισμού στο περιβάλλον. Κάθε χρόνο καταστρέφονται μεγάλες ποσότητες εκρηκτικών υλών, κυρίως μέσω βιομηχανικών διαδικασιών. Ορισμένα είδη πυρομαχικών δεν μπορούν όμως για διαφόρους λόγους να καταστραφούν με αυτόν τον τρόπο και γι' αυτό πρέπει να ανατιναχθούν. Φυσικά ο αφοπλισμός δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ένα θετικό και απαραίτητο μέτρο, θα πρέπει όμως να διεξαχθεί κατά τρόπον ώστε να μην ζημιώνεται το περιβάλλον. Συνεπώς, θα πρέπει να αναπτυχθούν φιλικές προς το περιβάλλον διαδικασίες για την καταστροφή των όπλων.
Πολλά κράτη έχουν ήδη ξεκινήσει να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες για τη χρησιμοποίηση στρατιωτικών πόρων με στόχο την αποκατάσταση του περιβάλλοντος που έχει καταστραφεί από τις στρατιωτικές δυνάμεις. Κάθε κοινωνικός τομέας πρέπει να αναλάβει ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον, το ίδιο βέβαια θα πρέπει να πράξει και ο στρατιωτικός τομέας. Οι περιβαλλοντικές πτυχές θα πρέπει, όπως και για τα υπόλοιπα μέρη της κοινωνίας, να αποτελέσουν μέρος των δραστηριοτήτων των στρατιωτικών δυνάμεων και να συμπεριληφθούν στις διαδικασίες για τη λήψη απόφασης και τον προϋπολογισμό. Τον Μάιο 1993 το πρόγραμμα για το περιβάλλον των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) αποφάσισε να καλέσει τις εθνικές κυβερνήσεις να θεσπίσουν εθνική νομοθεσία για τον στρατιωτικό τομέα "εφαρμογή των περιβαλλοντικών προτύπων στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις".
Η Φινλανδία για παράδειγμα εκπόνησε Πράσινη Βίβλο για τη ρύθμιση των επιπτώσεων των στρατιωτικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον. Το ίδιο έπραξε και η Σουηδία (30). Εκτός αυτού τον Ιούνιο 1996 η Σουηδία εκπόνησε από κοινού με τις ΗΠΑ περιβαλλοντικές κατευθυντήριες γραμμές για τις στρατιωτικές δραστηριότητες (31). Ο στρατός θα πρέπει να εκπονήσει περιβαλλοντικούς στόχους και να προτείνει μέτρα για να συμβάλει στη μείωση των συνεπειών στο περιβάλλον σύμφωνα με την Ατζέντα 21 της Διακήρυξης του Ρίο (32). Τα κράτη θα πρέπει εκτός αυτού να υποβάλουν εκθέσεις στις οποίες να εξετάζονται οι παράγοντες που επηρεάζουν το περιβάλλον στον στρατιωτικό τομέα. Θα πρέπει επίσης να διεξάγονται εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον πριν την πραγματοποίηση νέων σχεδίων και πριν την αγορά υλικού για στρατιωτική ή πολιτική χρήση.
Κάθε κυβέρνηση θα πρέπει να καταγράφει τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις και να προσδιορίζει τους στρατιωτικούς πόρους οι οποίοι διατίθενται για τους σκοπούς του περιβάλλοντος, να εκπονεί εθνικά περιβαλλοντικά σχέδια και να μεταδίδει τις εμπειρίες σε κατάλληλο όργανο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή των Ηνωμένων Εθνών.
Όλο το στρατιωτικό προσωπικό αλλά και οι στρατολογημένοι θα πρέπει να εκπαιδεύονται στα περιβαλλοντικά θέματα. Οι στρατιωτικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών θεωρούνται ιδιαίτερα προοδευτικές στον συγκεκριμένο τομέα, κυρίως σε ό,τι αφορά τον εξοπλισμό, αλλά και σε ό,τι αφορά την κατάρτιση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εντατικοποιήσει τη συνεργασία της και την ανταλλαγή εμπειριών στον συγκεκριμένο τομέα με τις ΗΠΑ.
Στρατηγικές για τη χρησιμοποίηση των στρατιωτικών πόρων για τους στόχους του περιβάλλοντος
Για την πρόληψη των περιβαλλοντικών κρίσεων απαιτείται υποδομή, οργάνωση και αυξανόμενοι πόροι. Όλα αυτά υφίστανται στο πλαίσιο των στρατιωτικών δυνάμεων. Πολλοί πόροι του στρατιωτικού τομέα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να προστατεύσουν, να βελτιώσουν και να αποκαταστήσουν το περιβάλλον. Μια τέτοια δράση θα μπορούσε να βασιστεί σε δύο στάδια: στο στάδιο της καταγραφής των στρατιωτικών πόρων που θεωρούνται κατάλληλοι για τον συγκεκριμένο σκοπό και σε σχέδιο πολιτικής δράσης για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητάς τους.
Φυσικά οι στρατιωτικοί πόροι διαφέρουν κατά πολύ από το ένα κράτος στο άλλο, περιλαμβάνουν όμως εξειδικευμένο προσωπικό, τεχνικούς, εξελιγμένο εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, ικανότητα οργάνωσης και στρατιωτική έρευνα και ανάπτυξη. Ο στρατιωτικός τομέας βρίσκεται, με πολλούς τρόπους, στη μοναδική θέση να ενισχύσει τη διεθνή πολιτική ικανότητα για την εφαρμογή περιβαλλοντικών στρατηγικών. Το στρατιωτικό προσωπικό είναι καλά προετοιμασμένο και εξοπλισμένο για την παρέμβαση σε περίπτωση καταστροφών. Σε αντίθεση με τις πολιτικές δυνάμεις, ο στρατός είναι εκπαιδευμένος να διεξάγει αποστολές υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες. Μπορεί να επενέβει στην περίπτωση περιβαλλοντικών ατυχημάτων και είναι εκπαιδευμένος στο χειρισμό και την καταστροφή άκρως τοξικών, ραδιενεργών και άλλων επικίνδυνων ουσιών.
Οι στρατιωτικές δυνάμεις διαθέτουν επίσης σημαντικές πληροφορίες οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην εξακρίβωση αλλαγών στην ατμόσφαιρα, τη θάλασσα και την επιφάνεια της γης και συνεπώς να αποτελέσουν έγκαιρη προειδοποίηση για την αποφυγή περιβαλλοντικών καταστροφών. Οι στρατιωτικοί δορυφόροι, τα αεροπλάνα, τα σκάφη και τα υποβρύχια μπορούν να συλλέξουν πληροφορίες για τις αλλαγές του κλίματος καθώς και για τα θαλάσσια ρεύματα και τις αλλαγές στη θερμοκρασία στη θάλασσα. Τα ραντάρ που έχουν αναπτυχθεί για στρατιωτικούς σκοπούς μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τους στόχους του περιβάλλοντος.
Ο στρατός προσπαθεί να προετοιμαστεί εν καιρώ ειρήνης για τις πολλαπλές δραστηριότητες στον πόλεμο υπό όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικές συνθήκες. Για το σκοπό αυτό διεξάγονται πολεμικές ασκήσεις οι οποίες επιβαρύνουν κατά πολύ το περιβάλλον. Αυτό φάνηκε για παράδειγμα κατά την αποχώρηση των σοβιετικών στρατιωτικών μονάδων από τις εγκαταλελειμένες στρατιωτικές βάσεις στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη οι οποίες άφησαν βαθειά σημάδια στο περιβάλλον των συγκεκριμένων περιοχών. Οι στρατιωτικές ασκήσεις επιφέρουν σημαντικότατες ζημιές στο τοπίο και στην πανίδα. Οι ασκήσεις των μεγάλων μονάδων συνδέονται άμεσα με εκτεταμένες περιβαλλοντικές καταστροφές. Τα πεδία βολής για το πυροβολικό και τα τακτικά βλήματα χρειάζονται μεγάλες εκτάσεις για τη στρατιωτική εκμετάλλευσή τους. Επίσης η παραγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού καθώς και ο σχετικός κλάδος της βιομηχανίας προκαλούν μεγάλα προβλήματα στο περιβάλλον.
Ο στρατιωτικός τομέας ευθύνεται επίσης για τις εκπομπές διαφόρων αερίων που επηρεάζουν το κλίμα, κυρίως διοξείδιο του άνθρακα, αλλά και για την καύση ορυκτών καυσίμων και την ελευθέρωση χλωροφθορανθράκων στο περιβάλλον, γεγονός που οδηγεί στην καταστροφή του στρώματος του όζοντος(28). Η κατανάλωση καυσίμων πτήσης αποτελεί σημαντική πηγή εκπομπών όξινων ουσιών, όπως οξείδια του αζώτου και οξείδιο του θείου. Οι στρατιωτικές δυνάμεις ευθύνονται για την κατανάλωση ενός πολύ μεγάλου μέρους καυσίμων πτήσης, καθώς και για ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των εκπομπών της αεροπλοΐας(29). Τα αεροπλάνα που πετούν σε μεγάλα ύψη και οι πύραυλοι έχουν ιδιαίτερα καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον, τόσο με την ηχορύπανση όσο και με τις εκπομπές των καυσίμων τους.
Όλοι οι πύραυλοι που χρησιμοποιούν στερεά καύσιμα εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες υδροχλωρικού οξέως στην ατμόσφαιρα, ενώ κάθε πτήση διαστημόπλοιου αποβάλλει περίπου 75 τόνους χλωρίου που καταστρέφει το στρώμα του όζοντος.
Επίσης ο θόρυβος από τις στρατιωτικές ασκήσεις που χρησιμοποιούν πυρομαχικά μεγάλου διαμετρήματος μπορεί να προκαλέσει ζημιές στο περιβάλλον.
Οι ασκήσεις βολής προκαλούν μόλυνση στο περιβάλλον από τα διάφορα μέταλλα; συχνά χρησιμοποιούνται μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών μικρού διαμετρήματος που περιέχουν μόλυβδο και συνεπώς σημαντικές ποσότητες μολύβδου περιέρχονται στο περιβάλλον. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με την κατανάλωση μετάλλων.
Κατά τα τελευταία χρόνια μεγάλη ανησυχία έχει προκύψει από τις συνέπειες του αφοπλισμού στο περιβάλλον. Κάθε χρόνο καταστρέφονται μεγάλες ποσότητες εκρηκτικών υλών, κυρίως μέσω βιομηχανικών διαδικασιών. Ορισμένα είδη πυρομαχικών δεν μπορούν όμως για διαφόρους λόγους να καταστραφούν με αυτόν τον τρόπο και γι' αυτό πρέπει να ανατιναχθούν. Φυσικά ο αφοπλισμός δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ένα θετικό και απαραίτητο μέτρο, θα πρέπει όμως να διεξαχθεί κατά τρόπον ώστε να μην ζημιώνεται το περιβάλλον. Συνεπώς, θα πρέπει να αναπτυχθούν φιλικές προς το περιβάλλον διαδικασίες για την καταστροφή των όπλων.
Πολλά κράτη έχουν ήδη ξεκινήσει να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες για τη χρησιμοποίηση στρατιωτικών πόρων με στόχο την αποκατάσταση του περιβάλλοντος που έχει καταστραφεί από τις στρατιωτικές δυνάμεις. Κάθε κοινωνικός τομέας πρέπει να αναλάβει ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον, το ίδιο βέβαια θα πρέπει να πράξει και ο στρατιωτικός τομέας. Οι περιβαλλοντικές πτυχές θα πρέπει, όπως και για τα υπόλοιπα μέρη της κοινωνίας, να αποτελέσουν μέρος των δραστηριοτήτων των στρατιωτικών δυνάμεων και να συμπεριληφθούν στις διαδικασίες για τη λήψη απόφασης και τον προϋπολογισμό. Τον Μάιο 1993 το πρόγραμμα για το περιβάλλον των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) αποφάσισε να καλέσει τις εθνικές κυβερνήσεις να θεσπίσουν εθνική νομοθεσία για τον στρατιωτικό τομέα "εφαρμογή των περιβαλλοντικών προτύπων στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις".
Η Φινλανδία για παράδειγμα εκπόνησε Πράσινη Βίβλο για τη ρύθμιση των επιπτώσεων των στρατιωτικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον. Το ίδιο έπραξε και η Σουηδία (30). Εκτός αυτού τον Ιούνιο 1996 η Σουηδία εκπόνησε από κοινού με τις ΗΠΑ περιβαλλοντικές κατευθυντήριες γραμμές για τις στρατιωτικές δραστηριότητες (31). Ο στρατός θα πρέπει να εκπονήσει περιβαλλοντικούς στόχους και να προτείνει μέτρα για να συμβάλει στη μείωση των συνεπειών στο περιβάλλον σύμφωνα με την Ατζέντα 21 της Διακήρυξης του Ρίο (32). Τα κράτη θα πρέπει εκτός αυτού να υποβάλουν εκθέσεις στις οποίες να εξετάζονται οι παράγοντες που επηρεάζουν το περιβάλλον στον στρατιωτικό τομέα. Θα πρέπει επίσης να διεξάγονται εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον πριν την πραγματοποίηση νέων σχεδίων και πριν την αγορά υλικού για στρατιωτική ή πολιτική χρήση.
Κάθε κυβέρνηση θα πρέπει να καταγράφει τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις και να προσδιορίζει τους στρατιωτικούς πόρους οι οποίοι διατίθενται για τους σκοπούς του περιβάλλοντος, να εκπονεί εθνικά περιβαλλοντικά σχέδια και να μεταδίδει τις εμπειρίες σε κατάλληλο όργανο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή των Ηνωμένων Εθνών.
Όλο το στρατιωτικό προσωπικό αλλά και οι στρατολογημένοι θα πρέπει να εκπαιδεύονται στα περιβαλλοντικά θέματα. Οι στρατιωτικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών θεωρούνται ιδιαίτερα προοδευτικές στον συγκεκριμένο τομέα, κυρίως σε ό,τι αφορά τον εξοπλισμό, αλλά και σε ό,τι αφορά την κατάρτιση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εντατικοποιήσει τη συνεργασία της και την ανταλλαγή εμπειριών στον συγκεκριμένο τομέα με τις ΗΠΑ.
Στρατηγικές για τη χρησιμοποίηση των στρατιωτικών πόρων για τους στόχους του περιβάλλοντος
Για την πρόληψη των περιβαλλοντικών κρίσεων απαιτείται υποδομή, οργάνωση και αυξανόμενοι πόροι. Όλα αυτά υφίστανται στο πλαίσιο των στρατιωτικών δυνάμεων. Πολλοί πόροι του στρατιωτικού τομέα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να προστατεύσουν, να βελτιώσουν και να αποκαταστήσουν το περιβάλλον. Μια τέτοια δράση θα μπορούσε να βασιστεί σε δύο στάδια: στο στάδιο της καταγραφής των στρατιωτικών πόρων που θεωρούνται κατάλληλοι για τον συγκεκριμένο σκοπό και σε σχέδιο πολιτικής δράσης για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητάς τους.
Φυσικά οι στρατιωτικοί πόροι διαφέρουν κατά πολύ από το ένα κράτος στο άλλο, περιλαμβάνουν όμως εξειδικευμένο προσωπικό, τεχνικούς, εξελιγμένο εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, ικανότητα οργάνωσης και στρατιωτική έρευνα και ανάπτυξη. Ο στρατιωτικός τομέας βρίσκεται, με πολλούς τρόπους, στη μοναδική θέση να ενισχύσει τη διεθνή πολιτική ικανότητα για την εφαρμογή περιβαλλοντικών στρατηγικών. Το στρατιωτικό προσωπικό είναι καλά προετοιμασμένο και εξοπλισμένο για την παρέμβαση σε περίπτωση καταστροφών. Σε αντίθεση με τις πολιτικές δυνάμεις, ο στρατός είναι εκπαιδευμένος να διεξάγει αποστολές υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες. Μπορεί να επενέβει στην περίπτωση περιβαλλοντικών ατυχημάτων και είναι εκπαιδευμένος στο χειρισμό και την καταστροφή άκρως τοξικών, ραδιενεργών και άλλων επικίνδυνων ουσιών.
Οι στρατιωτικές δυνάμεις διαθέτουν επίσης σημαντικές πληροφορίες οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην εξακρίβωση αλλαγών στην ατμόσφαιρα, τη θάλασσα και την επιφάνεια της γης και συνεπώς να αποτελέσουν έγκαιρη προειδοποίηση για την αποφυγή περιβαλλοντικών καταστροφών. Οι στρατιωτικοί δορυφόροι, τα αεροπλάνα, τα σκάφη και τα υποβρύχια μπορούν να συλλέξουν πληροφορίες για τις αλλαγές του κλίματος καθώς και για τα θαλάσσια ρεύματα και τις αλλαγές στη θερμοκρασία στη θάλασσα. Τα ραντάρ που έχουν αναπτυχθεί για στρατιωτικούς σκοπούς μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τους στόχους του περιβάλλοντος.
Τα ραντάρ υπερύθρων ακτινών μπορούν να εξακριβώσουν αλλαγές στη θερμοκρασία στην επιφάνεια της γης. Για παράδειγμα, αμερικανικοί στρατιωτικοί δορυφόροι χρησιμοποιήθηκαν για τη διαπίστωση του αριθμού των φαλαινών, την καταχώρησή τους και τη διάσωσή τους.
Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι παγκόσμια από τη φύση τους και για το λόγο αυτό απαιτείται σημαντική διεθνής συνεργασία για την πρόληψη περαιτέρω περιβαλλοντικών καταστροφών. Οι κοινές διεθνείς προσπάθειες μπορούν επίσης να εξυπηρετήσουν ένα διπλό σκοπό. Μπορούν να ενισχύσουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη για το λόγο ότι διεξάγονται από κοινού: οι χώρες βοηθούν η μια την άλλη. Με τον τρόπο αυτό οι χώρες μπορούν επίσης να αναλάβουν σημαντική ευθύνη για το περιβάλλον σε σχέση με τη δύναμή τους(33). Ορισμένοι σημαντικοί τομείς για τη λήψη κοινών μέτρων θα μπορούσαν να είναι η μεταφορά τεχνολογίας, η κοινή κατάρτιση και η εκπαίδευση.
Οι στρατηγικές για το περιβάλλον μπορούν να περιλαμβάνουν τον έλεγχο του περιβάλλοντος της γης, την αξιολόγηση των συλλεχθέντων στοιχείων, τον συντονισμό των επιστημονικών εργασιών και τη διάδοση των πληροφοριών. Ως ιδιαίτερη μορφή της διεθνούς βοήθειας θα μπορούσαν να διατεθούν εθνικοί πόροι της ΕΕ ή των Ηνωμένων Εθνών, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κάποιο κράτος σε περίπτωση περιβαλλοντικής καταστροφής. Οι περιβαλλοντικές στρατηγικές θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν την παγκόσμια καταχώρηση των πόρων που θεωρούνται κατάλληλοι για την προστασία του περιβάλλοντος.
Θα μπορούσε να συγκροτηθεί ομάδα δράσης για την περίπτωση καταστροφών η οποία θα αποτελείται τόσο από πολίτες όσο και από στρατιώτες και η οποία θα επεμβαίνει σε περιπτώσεις άμεσης ανάγκης. Η συμμετοχή σε διεθνείς ειρηνευτικές και ανθρωπιστικές αποστολές αποτελεί ήδη σήμερα σημαντική δραστηριότητα των στρατιωτικών δυνάμεων. Θα πρέπει όμως να γίνει κάποιος διαχωρισμός μεταξύ των αποστολών στα πλαίσια συγκεκριμένων εθνικών συνόρων και αποστολών στην επικράτεια άλλου κράτους. Πολλά θα μπορούσαν να διδάξουν οι εμπειρίες των Ηνωμένων Εθνών στο συγκεκριμένο θέμα και θα πρέπει να γίνει σαφές ότι οι ασκήσεις ή η παρέμβαση στην επικράτεια άλλης χώρας θα πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Θα πρέπει να εξετασθεί ποιοί πόροι των Ηνωμένων Εθνών ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να διατεθούν βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα ως μέσα για την κοινή συνεργασία στην περίπτωση περιβαλλοντικών καταστροφών ή αντίστοιχων κρίσεων.
Η στρατιωτική διμερής και πολυμερής συνεργασία έχει αυξηθεί σημαντικά. Στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, έχει συγκροτηθεί μια δανική-γερμανική-πολωνική ομάδα η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί, εκτός από τις παραδοσιακές δραστηριότητες, και στην περίπτωση καταστροφών.
Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι παγκόσμια από τη φύση τους και για το λόγο αυτό απαιτείται σημαντική διεθνής συνεργασία για την πρόληψη περαιτέρω περιβαλλοντικών καταστροφών. Οι κοινές διεθνείς προσπάθειες μπορούν επίσης να εξυπηρετήσουν ένα διπλό σκοπό. Μπορούν να ενισχύσουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη για το λόγο ότι διεξάγονται από κοινού: οι χώρες βοηθούν η μια την άλλη. Με τον τρόπο αυτό οι χώρες μπορούν επίσης να αναλάβουν σημαντική ευθύνη για το περιβάλλον σε σχέση με τη δύναμή τους(33). Ορισμένοι σημαντικοί τομείς για τη λήψη κοινών μέτρων θα μπορούσαν να είναι η μεταφορά τεχνολογίας, η κοινή κατάρτιση και η εκπαίδευση.
Οι στρατηγικές για το περιβάλλον μπορούν να περιλαμβάνουν τον έλεγχο του περιβάλλοντος της γης, την αξιολόγηση των συλλεχθέντων στοιχείων, τον συντονισμό των επιστημονικών εργασιών και τη διάδοση των πληροφοριών. Ως ιδιαίτερη μορφή της διεθνούς βοήθειας θα μπορούσαν να διατεθούν εθνικοί πόροι της ΕΕ ή των Ηνωμένων Εθνών, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κάποιο κράτος σε περίπτωση περιβαλλοντικής καταστροφής. Οι περιβαλλοντικές στρατηγικές θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν την παγκόσμια καταχώρηση των πόρων που θεωρούνται κατάλληλοι για την προστασία του περιβάλλοντος.
Θα μπορούσε να συγκροτηθεί ομάδα δράσης για την περίπτωση καταστροφών η οποία θα αποτελείται τόσο από πολίτες όσο και από στρατιώτες και η οποία θα επεμβαίνει σε περιπτώσεις άμεσης ανάγκης. Η συμμετοχή σε διεθνείς ειρηνευτικές και ανθρωπιστικές αποστολές αποτελεί ήδη σήμερα σημαντική δραστηριότητα των στρατιωτικών δυνάμεων. Θα πρέπει όμως να γίνει κάποιος διαχωρισμός μεταξύ των αποστολών στα πλαίσια συγκεκριμένων εθνικών συνόρων και αποστολών στην επικράτεια άλλου κράτους. Πολλά θα μπορούσαν να διδάξουν οι εμπειρίες των Ηνωμένων Εθνών στο συγκεκριμένο θέμα και θα πρέπει να γίνει σαφές ότι οι ασκήσεις ή η παρέμβαση στην επικράτεια άλλης χώρας θα πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Θα πρέπει να εξετασθεί ποιοί πόροι των Ηνωμένων Εθνών ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να διατεθούν βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα ως μέσα για την κοινή συνεργασία στην περίπτωση περιβαλλοντικών καταστροφών ή αντίστοιχων κρίσεων.
Η στρατιωτική διμερής και πολυμερής συνεργασία έχει αυξηθεί σημαντικά. Στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, έχει συγκροτηθεί μια δανική-γερμανική-πολωνική ομάδα η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί, εκτός από τις παραδοσιακές δραστηριότητες, και στην περίπτωση καταστροφών.
Η εν λόγω ομάδα αναμένεται να λειτουργήσει την άνοιξη του 1999.
Συντάκτης γνωμοδότησης: Ο κ. Olsson, Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών
(Διαδικασία "Hughes")
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A4-1999-0005+0+DOC+XML+V0//EL
Συντάκτης γνωμοδότησης: Ο κ. Olsson, Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών
(Διαδικασία "Hughes")
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A4-1999-0005+0+DOC+XML+V0//EL
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ να γράφετε με Ελληνικούς χαρακτήρες και να είστε κόσμιοι στις εκφράσεις σας. Οποιοδήποτε άλλο σχόλιο με γκρικλις και ξένη γλώσσα θα διαγράφετε. Ευχαριστώ!